14 czerwca, 2022 |

Odprawy celne, wielu osobom pracującym w branży transportowej, do tej pory kojarzyły się głównie z transportem np. do Rosji. Większość firm transportowych w Polsce swoją działalność prowadzi głównie na terenie Unii Europejskiej, gdzie mamy swobodę przepływu towarów. Sytuacja zmieniła się po 1 stycznia 2021 r. Wielka Brytania oficjalnie przestała być członkiem UE. W związku z tym wiele firm przewozowych i spedycyjnych musi mierzyć się z nowością w postaci dokumentacji i odpraw celnych. Dlatego też w dzisiejszym artykule przybliżymy tematykę związaną z systemem TIR.

Jak powstała Konwencja TIR

W 1975 r. na konferencji zorganizowanej przez Europejską Komisję Ekonomiczną Narodów Zjednoczonych (UNECE) po raz pierwszy szczegółowo omówiono zasady wchodzące w skład systemu TIR. Prace trwały do 1978 r., kiedy to oficjalnie Konwencja weszła w życie. Od ponad 40 lat zapisy Konwencji TIR stosuje się niezmiennie i uznaje je za jedne z najlepszych procedur celnych. Dopiero w 1995 r. podjęto się nowelizacji Konwencji, której celem było jej ujednolicenie i uproszczenie.

Czego dotyczy Konwencja TIR

Konwencja TIR (skrót z fr. TIR – Transport International Routier – czyli międzynarodowy transport drogowy) to procedura celna mająca na celu ułatwienie przepływu towarów celnych i złagodzenie niedogodności związanych z kontrolami celnymi i gwarancyjnymi. Dzięki zapisom zawartym w konwencji celnej TIR pojazd przewożący towar celny ma wiele ułatwień na granicach państw tranzytowych. Procedura nie obejmuje przeładunków.

Jak to dokładnie działa

Gdy przewoźnik załaduje towar celny w Państwie A, jest on tam sprawdzany i zaplombowany (na granicy tego kraju lub w dowolnym urzędzie celnym na terenie kraju). Następnie jedzie do kraju docelowego (Państwo B), i mija w trakcie podróży wiele innych państw tranzytem. Dzięki procedurze TIR, kontrola graniczna na poszczególnych granicach państw tranzytowych uproszczona jest do minimum. Sprawdzany jest wyłącznie karnet TIR, a nie sam towar.

Dopiero, gdy przewoźnik przyjedzie do kraju docelowego, ładunek jest odplombowany i skontrolowany na wyznaczonym urzędzie celnym. System TIR sprawia, że transport odbywa się dużo szybciej, gdyż unikamy kilkakrotnych kontroli towarowych na granicach państw tranzytowych.

Obwarowania, które należy spełnić, aby ładunek mógł zostać zwolniony z odprawy celnej w tranzycie:

• trasa przejazdu jest określona lub uznana przez władze celne;
• pojazd musi posiadać świadectwo zdolności technicznej dopuszczające do międzynarodowego przewozu drogowego pod zamknięciem celnym (czyli posiadanie na naczepie linki celnej);
• naczepa z towarem jest zabezpieczona plombami celnymi przez władze celne kraju wysyłkowego;
• rozładowanie ładunku może nastąpić wyłącznie w kraju docelowym. Nie można go również przeładować w innym kraju niż ten widniejący na karnecie TIR;
• kierowca musi posiadać w kabinie auta karnet TIR.

Poza tym nie każdy pojazd może przewozić towary celne w procedurze TIR. Przede wszystkim miejsce na ładunek musi być zbudowane w taki sposób, żeby:

• nikt nie mógł wyjąć lub włożyć towaru bez widocznych śladów włamania;
• w łatwy sposób można było założyć plombę celną;
• nie zawierał żadnych skrytek, ukrytych podłóg itp. mogących służyć do przemytu;
• przestrzeń ładunkowa była łatwo dostępna dla służb kontrolnych.
• tabliczka z białym napisem TIR
• tabliczka z białym napisem TIR. Źródło: wikipedia.pl

Natomiast sam pojazd musi być oznaczony niebieską tabliczką z białym napisem TIR – jest to jasny sygnał, że pojazd korzysta z konwencji TIR.

Katalog towarów, które można przewozić w procedurze TIR, jest bardzo szeroki, a ograniczenia nałożone są głównie na:

• papierosy (kod towaru: 24.02.10, 24.02.20, 24.03.11 i 24.03.19);
• alkohol (kod towaru: 22.07.10, 22.08).

Towary te całkowicie wyklucza się z przewozów pod osłoną karnetów TIR. Istnieje od tego jednak odstępstwo, które pozwala na przewóz w ramach procedury TIR następujących towarów: piwo, wino, a także tytoń surowy, który służy do wyrobu papierosów.

Kto może korzystać z międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem Konwencji TIR?

W tej chwili z procedury celnej TIR korzysta 65 krajów. Konwencja TIR obejmuje zarówno całą Europę, jak i Afrykę Północną, Bliski i Środkowy Wschód, a nawet Stany Zjednoczone i Kanadę. Oczywiście Konwencja nie ma zastosowania między krajami UE, bo mamy tu do czynienia z jednym obszarem celnym. Ale już w przypadku transportu z kraju członkowskiego UE do  przykładowo Rosji, Białorusi czy Wielkiej Brytanii, jak najbardziej możemy użyć tej procedury. Kwota gwarancyjna każdego karnetu TIR wynosi 100 000 € w krajach Unii Europejskiej oraz w Armenii, Azerbejdżanie, Bośni i Hercegowinie, Iranie, Kirgistanie, Serbii i na Ukrainie, 60 000 € w Rosji, Turcji, Kazachstanie, Macedonii, Mołdawii i na Białorusi oraz 50 000 $ w pozostałych państwach Stronach Konwencji TIR.

Karnet TIR – zasady użytkowania

Głównym dokumentem w procedurze celnej TIR jest karnet TIR, obejmujący pojazd i ładunek.

Jedyną międzynarodową organizacją, uprawnioną do drukowania i dystrybucji karnetów jest Międzynarodowa Unia Transportu Drogowego IRU. Natomiast w Polsce wydawaniem karnetów w systemie TIR zajmuje się Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych ZMPD. Zasadą jest, że jeden karnet można wykorzystać na jedną podróż – na jeden pojazd lub zespół pojazdów. Karnet składa się z okładki, voletów oraz suszek (grzbietów). Każdą parę voletów i suszek używa się w każdym państwie, przez które wykonywany jest transport na mocy Konwencji TIR.

ZMPD oferuje karnety TIR 6- i 14- voletowe – ich ilość musi być co najmniej taka, jak ilość państw, przez które będzie przejeżdżał pojazd z towarem celnym.

Ważność karnetu TIR

Zgodnie z Konwencją TIR, każdy karnet TIR jest ważny 120 dni od jego wydania. Zarówno zużyty karnet jak i nieużyty, ale z kończącym się terminem, zwraca się do ZMPD. Każdy posiadacz karnetów musi mieć w siedzibie firmy kopię karnetu, którą należy przechowywać przez 5 lat.

Istnieje zakaz użyczania karnetów osobom trzecim. Istnieje jednak odrębna procedura oparta na podwykonawstwie , gdzie na podstawie odpowiednich umów można korzystać z karnetów TIR innego użytkownika.

Ile kosztuje karnet TIR?

Cena jednego karnetu to koszt około 40 €.

Istnieje zakaz użyczania karnetów osobom trzecim. Istnieje jednak odrębna procedura oparta na podwykonawstwie , gdzie na podstawie odpowiednich umów można korzystać z karnetów TIR innego użytkownika.

Warunki uzyskania karnetu TIR

W Polsce, ubiegać się o uzyskanie karnetów TIR, mogą osoby prawne i fizyczne, które uzyskały pozwolenie na korzystanie z procedury TIR, wydane przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Warszawie. Przede wszystkim należy złożyć:

• wniosek w siedzibie ZMPD – zawiera on m.in. nazwę wnioskodawcy, numer EORI, indywidualny numer identyfikacyjny przydzielony przez ZMPD;
• opinię wydaną przez ZMPD dotyczącą możliwości wnioskodawcy co do korzystania z procedury TIR;
• kopię licencji międzynarodowej;
• informację z banku na temat rachunku wnioskodawcy, wysokości obrotów, kredytów, wierzytelności;
• oświadczenie wnioskodawcy o nienaruszeniu prawa celnego.
• Ponadto wnioskodawca musi przedstawić zabezpieczenie finansowe (depozyt gotówkowy, gwarancja bankowa lub ubezpieczenie) na kwotę 100 000 euro oraz odbyć szkolenie z zakresu procedury TIR.

Posiadanie karnetu TIR wiąże się z ułatwieniami, ale również z obowiązkami. Każdy karnet TIR musi być zwrócony w określonym terminie. W przypadku utraty karnetu należy ten fakt niezwłocznie zgłosić do ZMPD, dołączając odpowiedni formularz. Szczegółowe informacje na temat uzyskiwania karnetów, odbioru, zdawania i uzupełniania karnetów można znaleźć na stronie ZMPD.